Chính tả Việt, từ khi có chữ quốc ngữ, đã trau chuốt và hoàn thiện không ngừng. Nhưng cho tới hôm nay cũng chưa có một ai, bộ phận nào có trách nhiệm đứng ra thống nhất quy tắc cho việc viết ra sao mới đúng. Vì vậy có rất nhiều tranh cãi, kết cuộc cũng không đi đến đâu. Không ai làm thì xã hội phải làm, các bạn hãy vào mục này, phân tích từng từ ngữ đang tranh cãi, tìm ra một logic, quy tắc nào đó để phân biệt đúng sai. Sau đó sẽ đúc kết và đưa ra trang ngoài, có cập nhật từng thời điểm. Tôi xin khai trương box này bằng hai từ rất phổ biến: “xử dụng và sử dụng”.

Hiện nay, nếu xét về xác suất thì từ “sử dụng” được dùng nhiều nhất, chỗ nào cũng có, nếu không để ý, bạn có thể nghĩ từ này là đúng. Phân vân, tôi tìm lại những sách vở từ thời còn đi học, thập niên 6-70 thế kỷ trước thì chỗ nào tôi cũng viết từ “xử dụng”, sách truyện thời đó cũng vậy.

Lang thang trên net, tôi thấy có một ông, tự xưng là con của học giả Huỳnh Tịnh Của, có viết một bài về hai từ này, đại ý như sau: Tất cả những từ như xử lý, xử sự, xử thế, xử án xử kiện, xử hoà, xử tội, xử trảm, xét xử v.v. đều dùng âm “x”, ngoại trừ khi nó đứng trước chữ dụng thì phải là “s” tức là “sử dụng”. Tào lao, hoàn toàn không có một tí logic nào trong lời giải thích trên. Tiếng Việt làm gì có chuyện giống như động từ bất quy tắc trong tiếng Anh. Chằng lẽ từ nào nhiều người dùng thì cho là đúng, chẳng cần quy luật gì hết ráo sao?

Logic của tôi là: Giữa “x” và “s”, không riêng gì từ “xử”, tất cả từ nào có động thái (không phải là động từ), thì phải dùng âm “x” vì đọc nó mạnh hơn “s”. Logic này giải thích được tất cả từ ghép với chữ “xử” như đã thí dụ ở trên. Còn từ “sử dụng”, chắc chắn là sai đứt đuôi con nòng nọc rồi. Nêu ra cái sai nữa nhé, nếu dùng từ “sử dụng” trong tự điển, nó sẽ nằm trơ trọi, bơ vơ giữa những từ nói về sử: sử gia, sử học, sử ký, sử sách, sử thi v.v. Có rất nhiều tự điển chính thống mắc phải lỗi này, ngay cả ông Lạc Việt cũng vậy, hu hu!!! Còn một từ cũng liên quan tới bài này, đó là “sử kiếm/đao” trong truyện kiếm hiệp, cũng sai luôn, cùng một quy tắc.

Cuối cùng, xin nói thêm, hiện nay, trên sách báo dùng từ “xử dụng” quá nhiều, lý do, nó dịch chay từ chữ “use” trong tiếng Anh, mà sách báo bây giờ hầu hết là phiên dịch. Các bạn có để ý thấy, trong bài viết này, tôi cố tình “xài” chữ “dùng” thay cho “xử dụng” không? Tiếng Việt mình phong phú thế đó…

Ý kiến của các bạn ra sao? Lỗi chính tả “x – s” còn nhiều lắm. Nhào dzô đi chứ…