CANH RAU ĐAY

Một ký ức đầy tình thương người Mẹ yêu dấu chợt tràn khắp tâm hồn khi tôi đọc được bài viết về một món canh đặc trưng của miền Bắc Việt Nam. Bài “Canh Rau Đay” của Tạ Phong Tần, đăng trên nguoivietonline.

Tạ Phong Tần là dân Nam kỳ may mắn biết được món ngon dân dã của miền Bắc này, lại chọn món ăn ngon khác của miền Nam ăn cùng tạo nên mối lương duyên ẩm thực và viết thành bài rất hay, khiến tôi, dân Bắc kỳ "dzốn" 9 nút, nay lại sống xa quê hương nhớ và thèm ứa nước miếng. Cô lại dùng ngôn ngữ miệt vườn mộc mạc, tượng hình dù khó hình dung "ăn chớt mỏ" nhưng cũng biết là ngon lắm lắm. Chẳng phải riêng cô mà biết bao người Nam kỳ khác cũng mê những món ăn dân dã Bắc kỳ và ngược lại, trong đó có tôi, yêu thích món ăn Nam kỳ đến độ rước luôn một 'em' gốc người miền Tây, vừa biết nấu canh chua, kho cá lẫn làm cà pháo muối xổi chấm mắm tôm.

Canh rau đay nấu với cua đồng giã nát, lược lấy nước, có thêm rau dền và mướp hương, nước canh cứ ngọt lừ, chưa kịp nhai, miếng cơm canh đã trôi tuột xuống bao tử. Bìa đậu hũ trắng xắt lát mỏng, chiên vàng chấm với mắm tôm hay nước mắm ngon vắt chút chanh, dầm ớt thật cay và thêm đĩa cà pháo muối nén, thì bữa cơm thanh đạm của gia đình trong buổi chiều mưa ngon và đầm ấm hạnh phúc biết dường nào. Xa quê hương, ở vào tuổi cuối đời chỉ xin các vàng để được trở về hưởng những ngày xưa ấy.

Ở chợ Ông Tạ, các bà bán cua đồng để cua trong chậu nhôm thật to, mặt nhôm láng khiến cua không bò ra ngoài được. Những con cua màu tím than bò luẩn quẩn, miệng xùi bọt. Mỗi lần Mẹ tôi nấu món này, mua đến nửa trăm. Về nhà Mẹ rửa sạch, tách mai cua ra, lể lấy gạch cua để riêng ra một cái bát, khi nồi canh sôi bùng lên thì Mẹ rưới bát gạch cua lên mặt. Nồi canh có thêm lớp gạch màu vàng trông ngon hơn hẳn. Yếm cua cũng bỏ đi, gặp cua cái thì lấy trứng dính đầy nơi chiếc yếm. Để thân cua vào rổ cho thật ráo nước để khi giã không bắn nước vào người. Tôi luôn được Mẹ ưu ái giao cho nhiệm vụ giã cua. Chẳng qua là con trai lớn, khỏe mạnh không làm việc nặng nhọc nhưng đầy quang vinh này lại để cho các chị em gái à? Cái cối bằng gạch hoa cương nặng chịch Mẹ thường dùng để nén dưa, cà, cùng với chiếc chày to được mang ra rửa sạch. Tôi cứ ngồi phệt xuống nền gạch bỏ từng miếng cua vào cối rồi giã chày, miếng cua dập bẹp xuống rồi nát dần theo từng nhát chày. Cả một rổ cua nên cối đầy dần lên. Hết tay phải rồi tay trái cầm chày giã xuống. Tiếng giã phải chắc nịch. Thịt cua cứ nát dần, nát dần đến độ dẻo quẹo lại bám chặt vào chiếc chày khiến việc rút lên rồi giã xuống khó khăn hơn. Tôi gọi:"Mẹ ơi! Được chưa?" Mẹ ra xem, rồi khuyến khích:"Giã thêm tí nữa đi con . . . giã thêm 100 cái nữa" Tôi ngoan ngoãn, 1. 2. 3. 4 . . . 10 rồi đếm đến 100. Lại gọi:"Mẹ ơi! Xong rồi:" Mẹ lại từ bếp đi ra xem:"Chưa được con ạ! Giã thêm tí nữa đi con. Giã càng nát thì canh càng ngon, giề thịt càng dầy" Lại 100 cái nữa. Mỏi nhừ cả tay. Một cối cua đầy như thế phải giã có đế hàng nghìn nhát. Lần thứ ba Mẹ mới vừa ý, khen cho một câu tôi nhớ đến suốt đời:"Chỉ có con giã Mẹ mới hài lòng."

Những khi không có cua đồng, con rạm cũng được dùng thay thế để nấu món canh này. Sau này cua đồng ngày càng ít đi do người ta bắt nhiều, đồng ruộng lại nhiễm thuốc trừ sâu, Khi muốn ăn, Mẹ phải đi chợ sớm hơn hoặc dặn bà bán cua để dành. Mẹ mất đi, Bố mang chị em sang Mỹ, tôi mất luôn món ăn ngon này lẫn những kỷ niệm giúp Mẹ hiền. Về sau, ngoài chợ cũng có bán cua giã sẵn nhưng tôi ngại người bán làm không vệ sinh, sạch sẽ nên không mua về tự nấu. Có nhà hàng cơm niêu ở trên đường Tú Xương bán món canh này nhưng chắc chắn không ngon bằng. Ngoài ra, một loại rau nữa ngoài rau đay, rau dền, được dùng để nấu canh cua đồng là rau nhút, cũng là một loại rau đặc trưng của miền Bắc, sau lại được dùng cả trong những món lẩu.

"Tìm đâu những ngày xưa dấu yêu? . . . " Ca sĩ nào đã hát bài này nhỉ?

Lê Khánh Long
Vancouver, Mar. 19, 2016